اثر امام کوخ‌نشینان بر زندگی مستضعفان

پایگاه رهنما:

رهبر معظم انقلاب در سالگرد رحلت امام خمینی (ره) فرمودند: «در الگوی امام، دوگانه‌هایی با همدیگر هماهنگ و همساز شدند؛ دوگانه‌هایی که سعی می‌شده همیشه در مقابل هم قرار بگیرند.» ایشان در ادامه مساله‌ی عدالت و توزیع ثروت را به عنوان یکی از مصادیق همان دوگانه‌های به‌ظاهر غیر همساز معرفی کرده و فرمودند: «مسئله‌ی رعایت حال ضعفا و اصرار بر عدالت اقتصادی ــ عدالت اقتصادیِ بالخصوص ــ در کنار تولید ثروت؛ هم تولید ثروت مجاز است، هم حتماً بایستی عدالت در کشور رعایت بشود و حال ضعفا مورد رعایت قرار بگیرد.» امام همواره بر حمایت از کوخ‌نشینان و مستضعفان تاکید می‌کرد. او حتی نهادهایی مانند کمیته‌ی امداد و ستاد اجرایی را نیز برای حمایت از همین مستضعفان ایجاد کرد. پس از امام نیز رهبر معظم انقلاب همواره بر عدالت –به عنوان آرمان مشروعیت‌بخش به انقلاب اسلامی- توجه داشته است. تاکید ایشان بر ضرورت «پیو‌ست‌نگاری عدالت» برای سیاست‌های قوای مختلف نظام نیز، بازتاب و امتداد عدالتخواهی امام بزرگوار است.

• کمیته‌ی امداد

کمیته امداد به فرمان امام خمینی (ره)، باهدف «پشتیبانی از محرومان و مستضعفان و توانمندسازی آن‌ها» تشکیل شد. حمایت مالی از ایتام، کمک به خانه‌دار شدن مددجویان، اجرای طرح‌های اشتغال‌زایی در مناطق شهری و روستایی، تامین جهیزیه برای نوعروسان، تامین بسته‌های غذایی برای نیازمندان و ... تنها بخشی از خدمات کمیته‌ امداد به طبقات پایین درآمدی است. به‌طور مثال حبیب‌الله آسوده -معاون توسعه مشارکت‌های مردمی کمیته امداد- در مورد طرح حمایت از ایتام گفت: خیران و حامیان طرح اکرام سال گذشته 1752 میلیارد تومان کمک به صورت مستقیم به حساب ایتام و محسنین تحت حمایت واریز کردند. او همچنین تعداد ایتام تحت پوشش کمیته‌ی امداد را 146 هزار نفر اعلام کرد. یا مثلاً سال گذشته فقط در اراک 80 سری جهیزیه با اعتبار یک میلیارد و 460میلیون تومان به نوعروسان اراکی اهداء شد. این حمایت در سایر شهرها نیز وجود داشته است. جالب آنکه رویکرد کمیته‌ امداد، توانمندسازی مددجویان است؛ به تعبیری ماهیگیری یاد دادن، نه ماهی دادن. مثلا یک بانوی سرپرست خانوار تحت حمایت کمیته امداد شهرستان سیرجان، با حمایت‌های این نهاد انقلابی طی هر دوره سه‌ماهه میانگین حدود ۹۰۰ کیلوگرم گوشت طیور تولید و روانه بازار فروش می‌کند.

• ستاد اجرایی

ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) نیز یکی از نهادهای اقتصادی زیرمجموعه‌ی رهبر انقلاب است. این ستاد در سال ۱۳۶۸ به فرمان حضرت امام(ره) تأسیس شد. یکی از نهادهای زیرمجموعه‌ی ستاد اجرایی، بنیاد برکت است. رهبر معظم انقلاب در دستور تاسیس این بنیاد، فرمودند: «در ذهنم حل مشکلات محرومين بوده است. مثلاً مشکلات هزار روستا را کاملاً حل کنيد. چه‌قدر خوب است هزار نقطه آباد شود يا هزار مدرسه در کشور ساخته شود، اين دستگاه را براي اين کار آماده کنيد.» بنیاد پانزده خرداد، بنیاد احسان و گروه تدبیر (متشکل از هلدینگ کشاورزی و گروه دارویی برکت) از زیرمجموعه‌های دیگر ستاد اجرایی هستند. یکی از اقدامات اخیر بنیاد برکت، ایجاد 11 هزار و 500 طرح اشتغال‌زایی برای زنان سرپرست خانوار بود. به گفته‌ی مدیرعامل این بنیاد، راه‌اندازی این 11 هزار و 500 طرح اشتغال باعث ایجاد فرصت‌های کسب و کار برای نزدیک به 35 هزار نفر به شکل مستقیم و غیرمستقیم شده است.

• پیوست عدالت

امام خمینی (ره) همواره صراحتاً بر حمایت از کوخ‌نشینان تاکید می‌کردند. به‌طور مثال ایشان در صبح 16 فروردین 1360 در جمع اقشار مختلف مردم جنوب تهران فرمودند: «من وقتى که در انقلاب مى‏دیدم که یک پیرمردى از آن گودنشین‌ها از آن منزل محقر خرابه بیرون مى‏آمد و مى‏گفت که ما با بچه‏هایمان صبح که مى‏شود مى‏رویم براى تظاهرات، [مباهات مى‏کردم‏]. یک موى شما بر همه آن کاخ‏نشین‌ها و آنهایى که در این انقلاب هیچ فعالیتى نداشتند، بلکه کارشکنى هم تا آن اندازه که مى‏توانستند مى‏کردند و الآن هم هر مقدار که بتوانند مى‏کنند، یک موى شما بر همه آنها ترجیح دارد؛ بلکه مقایسه یک موى شما با آنها نباید صحیح باشد.» همین ارزش را نیز رهبر معظم انقلاب به پیروی از امام راحل، برای کوخ‌نشینان قائل هستند. به همین خاطر همواره بر این مهم تاکید دارند که هر سیاستی که در کشور اجرا می‌شود، باید پیوست عدالت داشته باشد. یعنی باید مشخص باشد اثر آن بر بهبود وضعیت طبقات پایین درآمدی چیست.

• امام کوخ‌نشینان

در سال 2013 محاسباتی توسط دکتر هادی صالحی اصفهانی –استادتمام اقتصاد دانشگاه ایلی‌نویز- و همکاران انجام شد. این محاسبات نشان می‌دهند که در دوره‌ی اصلاحات در ایران رشد اقتصادی نابرابر بوده (یعنی طبقات پایین درآمدی از آن کمتر بهره‌مند شدند) اما خدماتی که نهادهایی مانند کمیته‌ی امداد به مستضعفان ارائه کردند، موثر واقع شده و باعث شدند تا طبقات پایین وضع اقتصادی بهتری پیدا کنند. همچنین محاسبات دکتر جواد صالحی اصفهانی –استاد اقتصاد دانشگاه ویرجینیاتک- نشان می‌دهد نرخ فقر از تقریباً 60 درصد در پیش از انقلاب به 10 درصد در سال 1390 رسید. این سطح از فقرزدایی به دلیل نگاه امام به مستضعفان و ایجاد نهادهای حمایتی برای کوخ‌نشینان بود. از او نهادهایی باقی ماندند که دهه‌ها پس از رحلتش، همچنان در خدمت محرومان بودند و البته شاگردی که پس از او، راهش را ادامه داد.